بِسْمِ اللهِ الرَحْمنِ الرَحيمِ
وَالْحَمدُ وَالشُكْرَ لَهُ والصلاةُ عَلَى نَبِيّهِ وَآلِهِ
وَاللّعْنُ عَلَى أعدائِه ومُخالِفِيهِ
 
سورة الأحزاب، 73 آيه مدنى
معرفى سوره[1]
-------------------------------
[1] .  سوره احزاب سى وسومين سوره قرآن مجيد است كه  73 آيه، 1280 كلمه و 5796حرف دارد. اين سوره، همواره با اين نام، يا با عنوان سرآغازش«يا اَيُّهَا النَّبىُّ اتَّقِ اللهَ»ناميده مى‌شده، واسم وعنوان ديگرى نداشته است. وجه تسميه سوره، مطابق با قاعده كلىنامگذارى سُوَر قرآنى اين است كه جنگ احزاب تنها در اين سوره مطرح شده (آيات 9 ـ22) ونيز كلمه احزاب در اين سوره 3 بار تكرار شده است (آيات 20، 22). عنوان«الاحزاب» كه در مواضع ديگر قرآن كريم (ص آيه13 ومؤمن آيات 5، 30) براى اقوام پيشين كه به عذاب الهى گرفتار آمده‌اند، به كار رفته، در اين سوره بر آتش افروزان جنگ خندق اطلاق شده است وتصريحاً يا تلويحاً به تشتّت وتفرّق گروه‌هاى شركت كننده دراين جنگ كه سرانجام به شكست آنان انجاميد، اِشعارى كنايت‌آميز دارد.سوره احزاب يكى از سه سوره آغاز شده با خطاب «يا اَيُّهَا النَّبىّ» است كه گويى هريك از دو سوره ديگر ( طلاق آيه1، تحريم آيه1)، با توجه به مطالب ومضامينشان، فصلىاز سوره احزابند، موضوع اصلى سوره، چنانكه از سرآغاز ومندرجات آن، ونيز از تكراركلمه «النَّبىّ» در آن بر مى‌آيد، عبارت است از «آيين تحول اجتماعى وفرهنگى در اسلام»وسوره به ويژه بر تثبيت جايگاه والاى پيامبر اكرم  9 در جامعه اسلامى، توضيح شيوه‌هاى برخورد با بدعت‌ها، شرح وظايف وتكاليف گوناگون مسلمانان در مرحله انتقالاز فرهنگ جاهلى به فرهنگ اسلامى، دلالت دارد. مى‌توان گفت سوره احزاب دريك مقدمه (آيات1 ـ 8)، هفت فصل ويك خاتمه (آيات69 ـ73) تدوين شده ومشتمل براين معانى است: اشاره‌اى به نبوت (آيات 7 ـ 8)؛ تأكيد وخطاببه پيامبردرباره تقوا،استقامت،پيروى از وحى وتوكل (آيات 1 ـ 3)؛ تصريح به مقام ولايت آنحضرت نسبت به پيروانشان (آيه 6)؛ بيان نمونه‌اى از آداب ورسوم وعادات جاهليت (دربارهظِهار وفرزندخواندگى) وشيوه برخورد با آن (آيات 4 ـ 5)؛ شرح جنگ احزاب (آيات 9 ـ20)؛ وجوب تأسّى به رسول خدا 9 (آيه 21)؛ پيكار صادقانه ياران آن حضرت (آيات22 ـ23) وسرگذشت غلبه مسلمانان بر يهوديان بنى قريظه وتمكن يافتن مهاجرين در مدينه (آيات26 ـ 27)؛ سفارش زنان پيامبر اكرم  9 به رعايت اوامر الهى وحفظ جايگاه خود در مقامهمسرى با رسول خدا (آيات 28 ـ 34)؛ بيان صفات وخصايص مردان وزنانى كه ايمان راستين دارند(آيه 35)وتأكيدبرقاطعيت پيامبراكرم درامرتبليغ رسالت (آيات 38 ـ 40).پس از ذكر اين معانى، به مناسبت، داستان زيد وزينب وهمسرى زينب با رسولخدا  9 را بعد از جدا شدن از زيد يادآور مى‌شود (آيات 37 ـ 40). آنگاه مقامات رسولخدا 9 را بر مى‌شمارد (آيات46 ـ 47) وبه بيان برخى از احكام ازدواج ونيز تعددزوجات آن حضرت مى‌پردازد (آيات50 ـ 54). حكم وجوب رعايت حريم ميان زنان ومردان، ظاهراً نخستين بار در اين سوره مطرح شده است (آيات53، 59). مجموعه آيات63 تا 68 بسيار شبيه به قسمت پايانى سوره نازعات (آيات42 ـ 46) جلوه مى‌كند وخاتمهسوره شباهت فراوانى به مضامين سوره صف دارد. در همين خاتمه به بيانى لطيف، اشارتىبه جايگاه خاص انسان در ميان موجودات وپذيرش «امانت» شده است (آيه72).برخى از آيات سوره احزاب، از شهرت خاصى برخوردار شده‌اند، از جمله آن‌هاست :(ما جَعَلَ اللهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فى جَوْفِهِ) (آيه4)، (لَقَدْ كانَ لَكُمْ فى رَسُولِ اللهِ اُسْوَةٌحَسَنَةٌ) (آيه21)، (ما كانَ مُحَمَّدٌ آبا اَحَدٍ مِنْ رِجالِكُمْ وَلكِنْ رَسولَ الله وَخاتَمَ النَّبيّينَ)(آيه40)، واز همه بيشتر، آيه :56 (اِنَّ اللهَ ومَلائكَتَهُ يُصَلّونَ عَلَى النَّبِىّ يا اَيُّهَا الَّذينَ آمَنواصَلّوا عَلَيْهِ وَسَلِّمُوا تَسْليماً). همچنين است آيه 53 كه به «آيه حجاب» وآيه 72 كه به «آيهامانت»شهرت يافته‌اند،ونيزآيه 33(اِنَّمايُريدُاللهُلِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرُّجْسَ اَهْلَ البَيْتِ ويُطَهِّرَكُمْتَطْهيراً) كه «آيه تطهير» نام گرفته وموضوع بحث‌هاى مفصل ميان مفسران وقاطبه علماىاسلام شده است وكتب ورسائل ومقالات مستقلى در توضيح وبيان آن تأليف شده است.داستان ازدواج رسول اكرم  9 به فرمان خداوند با زينب بنت جحش، همسر مطلقهزيد ـ كه پسر خوانده آن حضرت بود ـ به عنوان نمونه‌اى از برخورد قاطع وخردمندانهرسول خدا  9 با عادات ورسوم بى‌پايه دوران جاهليت در سوره احزاب گزارش شدهاست (آيات37 ـ 40). اين موضوع همواره مورد گفت وگو ومناقشه فراوان از سوىمخالفان وموافقان قرار گرفته، وبا آنكه در سِيَر وتواريخ معتبر چون سيره ابن هشام(ج4/294، 296)، طبقات ابن سعد (ج8/101 ـ 107) وتاريخ طبرى (ج2/562 ـ564) از شاخ وبرگ‌هايى كه در قرون بعد بر آن افزوده‌اند، پيراسته است، باز دشمناناسلام، از تلفيق اين آيات با برخى روايات ساختگى (زيد بن حارثه) كه متأسفانه در بعضىتفاسير قرآن نيز جاى گرفته‌اند، دستاويزهايى براى القاى شبهه در اذهان درباره شخصيتپيامبر اكرم 9 ساخته‌اند. البته دانشمندان ومتفكران اسلامى نيز درصدد پاسخگويى بهشبهات آنان برآمده‌اند وحتى بعضى به تأليف كتاب جداگانه در اين موضوع پرداخته‌اند كهزاهر عواض المعى، نويسنده كتاب «مع المفسرين والمستشرقين فى زواج النبى  9بزينب بنت جحش» از آن جمله است. همچنين مستثنى شدن رسول اكرم  9 از حكم«تحديد زوجات» در اسلام (آيه50) نيز سخت مورد سوء استفاده برخى از يهوديانومسيحيان قرار گرفته وساحت مقدس حضرت ختمى مرتبت  9 آماج تهمت‌هاى بىاساس آنان شده است كه نويسندگان ودانشمندان اسلامى به آنان پاسخ داده‌اند. ر. ك: دائرةالمعارف بزرگ اسلامى: ج6، ص657، مدخل «احزاب».

نوشتن دیدگاه