92 « وَ أَطِيعُوا اللّه‏َ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ احْذَرُوا فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ فَاعْلَمُوا أَنَّما عَلى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ»
ترجمه :
92. و اطاعت كنيد خداوند را و اطاعت كنيد حضرت رسالت را و حذر كنيد از مخالفت، پس اگر اعراض كرديد، پس بدانيد كه فقط تكليفى كه ما بر رسول خود معين كرده ‏ايم ابلاغ واضح است كه راه عذر بر كسى باقى نماند.
تفسير :
[ وجوب اطاعت از خدا و رسول و پرهيز از مخالفت ]
«وَ أَطِيعُوا اللّه‏َ» « اطاعت خدا » امتثال اوامر و دستورات دينى است كه به توسط پيغمبر صلى‏ الله‏ عليه‏ و ‏آله ابلاغ به مكلفين شده ، يا به توسط رسول باطنى كه حكم عقل باشد به حسن و لزوم آن ، كه گفتند : « كلّما حكم به العقل حكم به الشرع » ، و بالعكس « كلّما حكم به الشرع حكم به العقل »[1] ، دو قاعده مسلّمه طبق براهين محكمه است.
«وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ» ، تكرار لفظ «اطيعوا» براى اين است كه اطاعت رسول در اعمال مولويت كه مفاد «النَّبِىُّ أَوْلى بِالْمُؤمِنِينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ»[2] است ، هر نوع تصرفى در جان و مال مؤمنين بفرمايد و هر حكمى كه از ناحيه آن صادر شود بايد تمكين باشيد ، مثلاً جعل خليفه، اعطاى لوا، جعل والى و رئيس براى قشون ، قضاوت و غير اين‏ها ؛ پس توهم نشود كه اطاعت رسول عين اطاعت خداست و تكرار زيادى است.
«وَ احْذَرُوا» از ترك امتثال اوامر و نواهى الهى و از مخالفت نبى صلى ‏الله‏ عليه‏ و ‏آله در دستورات و قبول نكردن ولايت آن حضرت را.
«فَإِنْ تَوَلَّيْتُمْ» به معنى اعراض به ترك امتثال و عدم قبول ، بدانيد كه ضررى بر خدا و بر رسول ندارد ، خود به عقاب و عذاب مبتلا خواهيد شد، اما خداوند غنى بالذات است:
گر جمله كاينات كافر گردند
بر دامن كبرياش ننشيند گرد
و اما رسول به وظيفه خود عمل كرده كه اداى رسالت نموده ، مسئول شما نيست اطاعت كنيد يا مخالفت ؛ «ما عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ»[3]، لذا مى‏ فرمايد: «فَاعْلَمُوا أَنَّما عَلى رَسُولِنَا الْبَلاغُ الْمُبِينُ» ، كلمه «ما» در «أنَّما» موجب اين مى‏ شود كه «أنَّ» عمل نكند ، يعنى فقط بر رسول است كه ابلاغ فرمايد.
***********************************************
[1] .  هر چه را كه عقل به آن حكم كند ، دين نيز حكم مى‏ كند و بالعكس.هداية المسترشدين : ج3 ، ص503 و اصطلاحات الاصول : ص208 .
[2] .  پيغمبر اكرم ولايتش بر مؤمنين بيشتر است از ولايت خود آن‏ها بر نفوس خود . سوره احزاب: آيه 6.
[3] .  نيست تكليفى بر رسول صلى ‏الله ‏عليه ‏و ‏آله الاّ تبليغ رسالت. سوره مائده: آيه 99.

نوشتن دیدگاه