دلیل جمع بین وقت نماز ظهر و عصر، مغرب و عشاء در نزد شیعه
پرسش:
چرا مسلمانان شیعه، نمازهای ظهر و عصر و مغرب و عشاء را در یک زمان می خوانند، «مراد با هم بودن آنهاست» و مثل سنی ها آنها را جدای از هم نمی خوانند؟
پاسخ:
بر هر فرد مسلمان واجب است که در شبانه روز پنج بار نماز بگذارد که اوقات شرعی آنها در قرآن و سنت بیان شده است؛ از ظهر تا غروب وقت نماز ظهر و عصر است، و از مغرب تا نیمه
شب وقت نماز مغرب و عشاء و از طلوع فجر تا طلوع آفتاب نیز وقت نماز صبح است.
شیعه معتقد است که از ظهر (زوال خورشید) تا غروب، وقت مشترک دو نماز است. جز اینکه به مقدار چهار رکعت از اول وقت مخصوص نماز ظهر، و به مقدار چهار رکعت از آخر وقت مخصوص نماز عصر می باشد. بنابراین، غیر از دو وقت اختصاصی مذکور، انسان می تواند هر دو نماز را در فاصله مزبور، هر وقت خواست انجام دهد و از وقت فضیلت آن صرف نظر کند. هر چند بهتر آن است که آن دو را از هم جدا کند و هر یک را در وقت فضیلت خود انجام دهد. در این زمینه روایات زیادی داریم.
امام باقر علیه السلام، می فرماید:“مُحَمَّدُ بْنُ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ بِإِسْنَادِهِ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِذَا زَالَتِ الشَّمْسُ دَخَلَ الْوَقْتَانِ الظُّهْرُ وَ الْعَصْرُ فَإِذَا غَابَتِ الشَّمْسُ دَخَلَ الْوَقْتَانِ الْمَغْرِبُ وَ الْعِشَاءُ الْآخِرَةُ[i](یعنی آنگاه که خورشید به وسط آسمان رسید، وقت انجام دادن نماز ظهر و عصر فرا می رسد و آنگاه که خورشید غروب کرد هنگام انجام نماز مغرب و عشاء خواهد بود).
امام صادق علیه السلام در حدیث دیگری می فرماید: "هنگامی که خورشید به حد زوال رسید، وقت نماز ظهر و عصر فرا می رسد جز آنکه نماز ظهر قبل از نماز عصر انجام می گیرد آنگاه تو اختیار داری که آن دو را هر وقت خواستی بخوانی تا زمانی که خورشید غروب کند".[ii]
برادران اهل سنت هم جمع میان دو نماز را در بعضی موارد جایز می دانند. در عرفه و مزدلفه، همه فقها جمع میان نماز ظهر و عصر و مغرب و عشاء را جایز می دانند. همچنانکه جمع زیادی از فقهای اهل سنت جمع بین دو نماز را در سفر مجاز می شمارند. ولی شیعه با استناد به روایتی که بیان گردید، جمع میان دو نماز را مطلقا جایز می داند. دلیل این مسئله همانطور که در احادیث بیان شده است، تسهیل امر بر مسلمانان است و خود پیامبر گرامی، در موارد زیادی بدون عذر (سفر، بیماری و...) بین دو نماز جمع کرده تا کار را بر امت آسان گرداند که هر کس بخواهد بین نمازها جمع کند و هر کس بخواهد آنها را جدا از یکدیگر انجام دهد.
در صحیح مسلم آمده است: "رسول خدا نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشاء را با هم به جای آوردند بدون اینکه خوفی از دشمن داشته باشند و یا در سفر باشند".[iii]
در روایت دیگری که اهل سنت نقل کرده اند، آمده است: "پیامبر اکرم «ص» نماز ظهر و عصر و نیز مغرب و عشاء را با هم به جا آورد. علت این امر از ایشان سوال شد، فرمود: چنین کردم تا امتم به رنج و سختی نیافتند".[iv]
روایاتی که از اهل سنت، درباره اقدام رسول خدا «ص» به جمع بین دو نماز وارد شده است، متجاوز از بیست روایت است که بخشی از آنها مربوط به سفر و بخش دیگر در غیر سفر و مرض و وقت باران است که در برخی از آنها به حکمت جمع میان نمازها که همان آسان شدن امر بر مسلمانان می باشد، اشاره شده است. و فقهای شیعه، از جهت جمع بین دو نماز را همیشه و در همه جا جایز می دانند.
کیفیت جمع نیز به همان نحوی است که همه مسلمانان در عرفه و مزدلفه و یا در سفر جمع می کنند. بدین گونه که هر دو نماز را در وقت ظهر و در مزدلفه هر دو را در وقت عشاء می خوانند نه اینکه جمع خاصی مد نظر باشد که مثلا یکی از نمازها در آخر وقت و دیگری در اول وقت صورت پذیرد.
بنابراین از نظر روایات شیعه و اهل سنت، جمع کردن بین دو نماز جایز است هر چند که نمازها را بصورت جدا جدا خواندن از اجر و ثواب بیشتری برخوردار است.
________________________________________
[i]وسائل الشیعه، ج 3، ابواب المواقیت، باب 4، روایت 1
[ii] وسائل الشیعه، ج 3، ابواب مواقیت، باب 4، روایت 604
[iii] صحیح مسلم، ج 2، ص 15، باب جمع بین الصلاتین فی الحضر
[iv] شرح زرقانی بر موطأ مالک، ج 1، باب الجمع بین الصلاتین فی الحضر و السفر، ص 294
منبع: پایگاه حوزه